Press.disney.pl
Czy rekiny występują w Bałtyku? Kto jest największym wrogiem tego drapieżnika? Czym pokryta jest jego skóra? Z okazji 10. edycji corocznego „Miesiąca z rekinami” stacja National Geographic Wild ze wsparciem popularyzatora nauki Konrada Skotnickiego odpowiada na te intrygujące pytania. Sekrety życia i zaskakujące zwyczaje różnorodnych gatunków rekinów przybliżają dokumenty emitowane w ramach lipcowego cyklu codziennie od godz. 19:00 na antenie kanału.
Każdego roku w lipcu na antenie National Geographic Wild świętujemy cykl „Miesiąc z rekinami”, w ramach którego na widzów czeka obszerna lista produkcji poświęconych tym stworzeniom. Rekiny to prehistoryczna i bardzo zróżnicowana grupa zwierząt, która od czasu filmu „Szczęki” z 1975 roku nie ma dobrej prasy. Wokół bogatej historii gatunku narosło wiele mitów. Które z powszechnych opinii na temat rekinów są prawdziwe, a które są wynikiem popkulturowych uproszczeń? Na te pytania odpowiada Konrad Skotnicki, popularyzator nauki znany jako Doktor z TikToka, który z okazji 10. cyklu „Miesiąca z rekinami” omówił 10 zaskakujących kwestii dotyczących tych zwierząt.
1. W Polsce nie można spotkać rekina - MIT
W Bałtyku na stałe nie żyje żadna duża populacja rekinów, ale wciąż istnieje znikoma szansa na spotkanie pojedynczych osobników. W polskim morzu widywano 3 gatunki rekinów. Największy z nich to żarłacz śledziowy - osiąga 3 metry długości i żeruje, jak sama nazwa wskazuje, na ławicach śledzi. Drugi co do wielkości gatunek bałtyckiego rekina to koleń, osiągający czasem 2 metry, wpisany na czerwoną listę zagrożonych gatunków. I wreszcie trzeci, najmniejszy gatunek rekina, który można spotkać w wodach Bałtyku, to rekinek psi - osiąga mniej niż metr długości i żywi się głównie skorupiakami i mięczakami.
2. Rekiny są starsze od dinozaurów - FAKT
Rekiny są naprawdę prehistorycznymi zwierzętami! Były na Ziemi na długo przed pojawieniem się dinozaurów, przetrwały kilka dużych masowych wymarć gatunków, przetrwały nawet uderzenie asteroidy sprzed 66 milionów lat. Pierwsze zwierzęta, które naukowcy zaliczają do rekinów, pojawiły się na naszej planecie ponad 400 milionów lat temu. Były to tak zwane fałdopłetwe, czasem nazywane kolczastymi rekinami. A dopiero 150 milionów lat później na Ziemi pojawił się pierwszy dinozaur, którym prawdopodobnie był Eoraptor.
3. Rekiny nie mają naturalnego wroga - MIT
Ogromnym zagrożeniem dla rekinów, oprócz kryzysu klimatycznego jest również tradycja jedzenia zupy z płetwy rekina. To danie kuchni chińskiej jest uznawane za rarytas, trochę jak kawior i podawane na wykwintnych obiadach. Samo mięso z rekina, poza płetwami, nie cieszy się popularnością, co oznacza, że często rekiny po złowieniu i odcięciu płetwy wrzuca się z powrotem do oceanu. Wiele krajów i organizacji w ciągu ostatnich lata zakazało serwowania tego dania, ale problem nadal jest znaczący. A więc tym wrogiem jest niestety człowiek.
4. Zęby rekina odrastają w nieskończoność - FAKT
Zęby rekina zachowują się zupełnie inaczej niż ludzkie, ponieważ rosną przez całe życie! Jeśli rekinowi wypadnie ząb, to na jego miejsce zawsze wyrasta kolejny - w ten sposób rekordziści potrafią wyhodować ponad 35 000 zębów podczas całego życia. Zęby rekinów rosną niesamowicie szybko, u młodych rekinów wymiana całego uzębienia może przebiec w ciągu tygodnia!
5. Największy rekin ma długość autobusu, a najmniejszy mieści się w dłoni - FAKT
Największym gatunkiem rekina na świecie jest rekin wielorybi - rekordowy osobnik tego gatunku mierzył prawie 19 metrów (to tyle, co autobus miejski). Mimo swojej wielkości jest bardzo łagodny i żywi się tylko planktonem, filtrując wodę swoim ogromnym otworem gębowym, dokładnie tak jak wieloryby. Niestety zwierzę trafiło na listę zagrożonych gatunków, ponieważ przez działalność człowieka jego populacja zmniejszyła się o połowę w ciągu ostatnich 75 lat.
Jeśli chodzi o najmniejszego rekina świata, to u wybrzeży Kolumbii i Wenezueli, na głębokości ponad 300 metrów pod powierzchnią wody żyje rekin karłowaty. Dorosłe osobniki osiągają długość ledwie 20 centymetrów, co oznacza, że dosłownie mieszczą się w dłoni. Te malutkie rekiny są niesamowite też z innego powodu: są jak oceaniczne świetliki. Na brzuchu i płetwach mają specjalne komórki, które potrafią emitować światło. Rekiny karłowate wykorzystują to światło do kamuflażu: kiedy znajdują się w płytkich wodach, ich brzuchy zaczynają świecić, dzięki czemu dla znajdujących się pod nimi drapieżników zlewają się z jasnym niebem. Na szczęście na razie nie są zagrożone, ponieważ ze względu na swoje malutkie rozmiary nie są celowo poławiane. Niestety często trafiają do sieci rybackich, jako tak zwany “przyłów”, czyli gatunki, które łapią się w sieci przy okazji połowu innych ryb.
6. Najstarsze żyjące zwierzę to żółw - MIT
Najstarszy znany nam żółw dożył prawie 200 lat, jednak prawdziwą długowiecznością w królestwie zwierząt charakteryzują się rekiny polarne! W 2016 roku, za pomocą techniki datowania radiowęglowego naukowcom udało się określić wiek samicy rekina polarnego na ponad 400 lat, co oznacza, że ta konkretna pani rekin urodziła się mniej więcej w czasach potopu szwedzkiego. Co ciekawe, do określenia wieku niektórych z badanych rekinów naukowcy wykorzystali fakt, że przez próby bomb jądrowych, prowadzone w połowie XX wieku, wiele gatunków zwierząt ma w swoim organizmie obecne pierwiastki promieniotwórcze, które cały czas się rozpadają. Rekiny polarne w ogóle są tym bardziej niesamowite, bo rosną niezwykle wolno, a dojrzałość płciową osiągają dopiero po 150 latach! Wyobrażacie sobie 150 lat bycia nastolatkiem? Co ciekawe surowe mięso tych rekinów jest toksyczne, dopiero ususzone, sfermentowane lub ugotowane z kilkukrotną wymianą wody nadaje się do jedzenia.
7. Kształt głowy utrudnia głowomłotowi widzenie - MIT
Przez wiele lat naukowcy zastanawiali się, czemu głowa tych rekinów ma tak unikatowy kształt. Odpowiedź prawdopodobnie brzmi: żeby lepiej widzieć ofiary. Jeśli przyjrzycie się głowie rekina młota, to zauważycie, że oczy są umiejscowione na obu krańcach głowy, a sama głowa jest na tyle płaska, że nie ogranicza widoczności w żadną stronę. Badania wskazują, że rekiny młoty swoim wzrokiem pokrywają 360°, co oznacza, że widzą wszystko dookoła siebie, zarówno w poziomie, jak i pionie. Co też bardzo ważne, zakres widzenia obu oczu częściowo nakłada się na siebie, dzięki czemu rekiny łatwo potrafią ocenić odległość od celu. Dla nas, ludzi jest to oczywista umiejętność, bo obraz z naszych obu oczu prawie idealnie się pokrywa, ale dla zwierząt mających oczy po obu stronach głowy nie jest to takie pewne.
8. Rekiny nie mają kości - FAKT
Ryby zwykle posiadają kości, mogłoby się więc wydawać, że organizmy tak ogromne jak rekiny zdecydowanie potrzebują kości, żeby istnieć, ale nic bardziej mylnego! Rekiny nie wyewoluowały z prehistorycznych ryb, posiadających kości, ale raczej ewoluowały równolegle do nich. Rekiny mają cały szkielet zbudowany z chrząstek, które są dużo bardziej elastyczne i lżejsze, co z jednej strony pozwala rekinom zmniejszyć masę, dzięki temu, jako drapieżniki są szybsze, a z drugiej pozostać niezwykle zwinnymi. Ale jeszcze ważniejszym aspektem braku kości, jest fakt, że mięśnie rekina nie są połączone z jego szkieletem tak jak na przykład u ludzi. Są przyczepione do konstrukcji z kolagenu, która działa trochę jak guma, każdy skręt ciała w jedną stronę napina włókna kolagenu po drugiej stronie, dzięki czemu rekiny są tak nieprawdopodobnie silne - całe ich ciało działa jak jeden wielki mięsień.
9. Rekiny mają gładką skórę bez łusek – MIT
Rekiny mają łuski, jednak te, mimo pełnienia podobnej funkcji, mają kompletnie inną budowę niż u większości ryb. U rekinów łuski są zbudowane z zębiny, dokładnie tego samego materiału, z którego składa się wnętrze ludzkich zębów. Wszystko dlatego, że rekinom brakowało maszynerii biochemicznej do produkcji normalnych łusek, którą posiadają inne ryby. Nie mówcie tego biologom, ale myślę, że można spokojnie mówić, że rekiny dosłownie składają się z samych zębów. Co więcej, skóra rekina jest tak szorstka, że używana była niegdyś jako papier ścierny, a technologia wykorzystuje konstrukcję skóry np. do produkcji opon.
10. Niektóre rekiny można zahipnotyzować - FAKT
Niektóre rekiny wykazują zachowanie zwane tanatozą (toniczny bezruch, tonic immobility), który charakteryzuje się tym, że na kilkanaście minut wprowadzają się w stan paraliżu. Najczęstszym sposobem wprowadzenia rekina w taki stan jest obrócenie go w wodzie do góry brzuchem, co bardzo często wykorzystują naukowcy podczas badania rekinów. Nie do końca wiadomo skąd u rekinów, zwłaszcza bardzo dużych, bierze się ten odruch, ponieważ zwykle to ofiary, a nie drapieżniki stosują technikę udawania martwych. Jedna z hipotez, próbujących wytłumaczyć ten fakt są powiązania z zachowaniami reprodukcyjnymi, bo samice rekinów dużo łatwiej wprowadzić w ten stan.
KONTAKT
Joanna Andrzejewska
Joanna.Andrzejewska@disney.com